Novi Sad 1. februara obeležava dan kada mu je 1748. godine carica Marija Terezija donela Ukaz kojim je ovom gradu dodelila status slobodnog kraljevskog grada. Ponosni na svoju istoriju, građani vojvođanske prestonice i danas se sećaju okolnosti u kojima se odigrao ovaj važan događaj. Zato se vraćamo na kraj 17. i u 18. vek.
Naime, tada je, na početku habzburške vladavine, građanima pravoslavne veroispovesti bilo zabranjeno da stanuju u Petrovaradinu, pa su Srbi, zbog toga, 1694. godine osnovali novo naselje na levoj obali Dunava, a iz ovog naselja će se, vremenom, razviti i današnji Novi Sad. Najstarije ime naselja na levoj obali Dunava bilo je Racka varoš, a korišćen je i naziv Petrovaradinski Šanac. Građani sa obe obale Dunava želeli su za sebe veće slobode i od ugarskih i austrijskih vlasti ih i zatražili. Dobili su odgovor da će ih to koštati 80.000 forinti. Kako je to bila ogromna suma za Srbe, koji su inicirali ovaj postupak, priključili su im se i ostali stanovnici, svih vera i nacija, sakupili novac za praznu austrijsku kasu i dobili šta su tražili.
Ukaz o Novom Sadu
Tog 1.februara 1748. godine, carica Marija Terezija je donela Ukaz (edikt) kojim je Neoplanta (latinski naziv za Novi Sad) dobila status slobodnog kraljevskog grada kraljevine Ugarske, koja je tada bila u okviru austrijske monarhije.
Imajući u vidu višenacionalnu zajednicu koje je živela u na ovom području, carica Marija Terezija u Ukazu je navela: “…. ukidajući mu dosadašnje ime Petrovaradinski Šanac, nađosmo za dobro da se ubuduće zove i da mu naslov bude Neoplanta, mađarski Újvidék, nemački pak Neusatz, srpski Novi Sad i bugarski Mlada Loza”.
I nekad i sad – Neoplanta je Novi Sad
Novim statusom, grad je dobio pravo na sudsku, zakonodavnu i izvršnu vlast, kao i na samostalno ubiranje poreza, a takođe i današnje ime. Uz latinsko Neoplanta, prvobitna imena Novog Sada bila su Racka varoš, Rački grad (Ratzen Stadt, Ratzenstatt) i Petrovaradinski šanac (Peterwardeiner Schantz).
Zbog važnosti ovog datuma, 1. februar je proglašen 1998. godine za Dan grada Novog Sada, a građanima zaslužnim za doprinos i promociju slobodarskih vrednosti koje su prepoznate kao najznačajnije obeležje grada i njegovih stanovnika dodeljuje se Februarska nagrada. Prva nagrada je te godine dodeljena našem omiljenom kantautoru, “panonskom mornaru”, Đorđu Balaševiću.
Izvor: Zdravaipava
